Tháo nút thắt pháp lý - vốn - thuế để phế phẩm thành "vàng xanh"

Theo dõi KTMT trên

Chiều 17/10, tại Tọa đàm “Hướng tới mục tiêu Net Zero - Cơ hội và thách thức” do Báo Đại biểu Nhân dân tổ chức, các đại biểu và doanh nghiệp khẳng định: Cam kết phát thải ròng bằng 0 là động lực tái cấu trúc kinh tế Việt Nam theo hướng xanh, hiện đại, bền vững. Tuy nhiên, sau hơn 3 năm quyết liệt, bên cạnh những kết quả đã đạt được, quá trình thực hiện cam kết Net Zero vẫn còn đối mặt với không ít khó khăn, thách thức.

Sau Hội nghị COP26, Chính phủ đã khẩn trương triển khai các công việc liên quan để thực hiện các cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Vừa qua, Quốc hội tiến hành giám sát tối cao việc thực hiện chính sách, pháp luật về bảo vệ môi trường kể từ khi Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực.

Ở góc độ quản lý doanh nghiệp, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần BamBoo King Vina Đỗ Quốc Thái chia sẻ tại tọa đàm: BamBoo King Vina đã triển khai nhiều giải pháp để thực hiện cam kết Net Zero như đầu tư vào hệ thống máy móc, thiết bị hiện đại, lắp đặt hệ thống điện mặt trời hướng tới tự chủ và sử dụng 100% năng lượng sạch cho hoạt động… với chi phí đầu tư lớn. “Dù có nhiều văn bản hỗ trợ doanh nghiệp song chúng tôi chưa nhận được sự hỗ trợ nào, hoàn toàn bằng nguồn lực tự có”, ông nói.

Và theo những chia sẻ của ông Thái thì hành trình doanh nghiệp thực hiện cam kết Net Zero này cũng có nhiều “nút thắt” cần tháo gỡ:

Thứ nhất, khung pháp lý cho tín chỉ carbon trong nước vẫn đang trong quá trình hoàn thiện, khiến doanh nghiệp như BamBoo King Vina khó tham gia thị trường carbon tự nguyện một cách chính thức.

Thứ hai, chi phí đầu tư công nghệ nhiệt phân và quy trình đo đạc – xác minh carbon (MRV) còn cao.

Thứ ba, thiếu cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa trong chuyển đổi xanh (vốn, thuế, kỹ thuật).

Thứ tư, thị trường tín chỉ carbon quốc tế đòi hỏi quy trình xác minh – chứng nhận phức tạp, thời gian dài.

Từ góc nhìn thị trường, ông Đỗ Quốc Thái bày tỏ sự lạc quan về cơ hội để khu vực tư nhân tham gia và hưởng lợi từ quá trình chuyển đổi xanh. Ông nhấn mạnh rằng, dù vẫn còn những “nút thắt” cần tháo gỡ, Việt Nam đang sở hữu lợi thế cạnh tranh vượt trội trên bản đồ kinh tế xanh toàn cầu, mở ra "cánh cửa vàng" cho doanh nghiệp như BamBoo King Vina – một đơn vị tiên phong trong sản xuất biochar từ sinh khối, tre, phụ phẩm nông nghiệp,…

Việt Nam là quốc gia có trữ lượng sinh khối, tre và phụ phẩm nông nghiệp, chất thải chăn nuôi,… khổng lồ. Dựa trên dữ liệu đến tháng 10/2025, Việt Nam sản xuất khoảng 160 triệu tấn phế phẩm nông lâm nghiệp/năm. Trong đó, 100-118 triệu tấn là sinh khối rắn có thể dùng sản xuất biochar (như rơm rạ, vỏ trấu, thân ngô). Con số này tăng 5-7% so với 2023 do sản lượng lúa, cà phê, cao su bùng nổ. Đây không chỉ là "mỏ vàng" sẵn có mà còn là nguồn lực để doanh nghiệp tư nhân xây dựng chuỗi cung ứng bền vững, sản xuất tín chỉ carbon chất lượng cao.

Với công nghệ nhiệt phân của BamBoo King Vina, mỗi tấn biochar hấp thụ 2-3 tấn CO2, biến "phế thải" thành tài sản xanh có giá trị xuất khẩu lên đến hàng triệu USD. Có thể thấy, tiềm năng nguồn nguyên liệu dồi dào là nền tảng cho chuỗi giá trị carbon âm (carbon-negative).

Tín chỉ carbon và sản phẩm xanh theo Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần BaBoo King Vina sẽ trở thành lợi thế cạnh tranh mới trong xuất khẩu. Trong bối cảnh EU và Mỹ áp dụng CBAM (Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon) từ 2026, các sản phẩm gắn nhãn "carbon thấp" sẽ được ưu đãi thuế quan lên đến 20-30%.

Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần BamBoo King Vina chia sẻ: Dựa trên dữ liệu giao dịch thực tế từ Puro.earth, Verra và các dự án Việt Nam, tín chỉ carbon biochar từ Việt Nam có thể đạt giá trung bình 150 USD/tấn CO₂e trên thị trường quốc tế. Điều này không chỉ giúp BamBoo King Vina tiếp cận thị trường tự nguyện mà còn thúc đẩy xuất khẩu sản phẩm sinh thái như than sinh học, phân bón carbon, đạt kim ngạch lớn mỗi năm.

Và ông Thái cũng nhấn mạnh: Tín chỉ carbon biochar mang lại nguồn ngoại tệ và lợi ích kép khi tăng năng suất, giảm nước tưới, giảm sâu bệnh, không phát thải, tăng độ phì nhiêu cho đất. Biochar còn hấp phụ kim loại nặng, tạo nền nông nghiệp an toàn. Biochar và sản phẩm từ tre/gỗ hoàn toàn phù hợp với định hướng kinh tế tuần hoàn và nông nghiệp carbon thấp. Các sản phẩm này không chỉ tái chế 100% phụ phẩm mà còn cải thiện đất đai, giảm phát thải methane từ nông nghiệp lên đến 40%.

Để kích thích doanh nghiệp, đặc biệt là Doanh nghiệp nhỏ và vừa, tham gia hiệu quả chuyển đổi xanh và mục tiêu Net Zero, ông Đỗ Quốc Thái kiến nghị Chính phủ cần tập trung vào các chính sách công cụ có thể giảm chi phí đầu tư và tạo ra lợi ích thị trường rõ ràng. Có chính sách của Nhà nước thì doanh nghiệp không chỉ đạt Net Zero, mà còn tạo ra tín chỉ, đóng góp vào cam kết giam phát thải quốc gia.

Trong đó, cần có cơ chế vốn vay Ưu đãi Đặc biệt: Thiết lập Quỹ tín dụng Xanh Quốc gia chuyên biệt cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ hoặc ban hành gói Tín dụng Carbon với lãi suất thấp nhất (có thể cố định) và thời gian ân hạn, thời hạn vay dài hơn (5-10 năm) cho các dự án chuyển đổi công nghệ, lắp đặt năng lượng tái tạo hoặc mua máy móc tiết kiệm năng lượng.

Đồng thời đơn giản hóa thủ tục xác định dự án (dựa trên tiềm năng giảm phát thải) để các doanh nghiệp vừa và nhỏ dễ dàng tiếp cận.

Bên cạnh đó doanh nghiệp cũng mong muốn được ưu đãi Thuế và Phí bằng cách Miễn/Giảm Thu nhập doanh nghiệp trong một số năm đầu cho doanh nghiệp đầu tư trên mức độ xác định vào công nghệ xanh hoặc đạt được các bằng chứng nhận về môi trường/Net Zero; Miễn/Giảm thuế nhập khẩu cho máy móc, thiết bị và công nghệ phục vụ trực tiếp cho mục tiêu giảm phát thải, năng lượng tái tạo và xử lý chất thải.

Phương án cung cấp khoản hỗ trợ không hoàn lại hoặc vốn đối ứng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ để trải nghiệm chi phí ban đầu như kiểm tra khí nhà kính, lập báo cáo phát thải, hoặc xin các chứng nhận quốc tế cũng là một kiến nghị chính sách BamBoo King Vina đề xuất.

Có thể nói, mục tiêu đưa phát thải ròng khí nhà kính về mức gần bằng 0 vào năm 2050 là một thách thức vô cùng lớn, nhưng đồng thời cũng mở ra nhiều cơ hội để doanh nghiệp Việt Nam tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng xanh, hiện đại và bền vững hơn.

Tuy nhiên, để doanh nghiệp chạm được vào mục tiêu này, cần "tháo gỡ" những nút thắt pháp lý - vốn - thuế - MRV. Khi nút thắt được tháo bỏ, khu vực tư nhân như BamBoo King VINA sẵn sàng dẫn dắt "cách mạng carbon âm" và khi đó Net Zero không còn là gánh nặng, mà là động lực chinh phục thị trường toàn cầu.

Bảo Loan